АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ ӨҢІРЛІК КОММУНИКАЦИЯЛАР ҚЫЗМЕТІ

2024–2025 жылдары Қазақстандағы трансплантология саласының даму деңгейі көңіл көншітерліктей. Алматы бірегей ота жасайтын, науқастар жан-жақтан ағылып келетін үлкен орталық болып қалып отыр. Алматының Өңірлік коммуникациялар орталығында өткен пресс-конференцияда  «А.Н. Сызғанов атындағы Ұлттық ғылыми орталық» АҚ-ның ғылыми-клиникалық және инновация жөніндегі Басқармасы төрағасының орынбасары Шоқан Қаниев отандық трансплантологияның болашағы туралы осылай деді.

Қазақстан азаматтарының трансплантация жасату үшін шетелге шықпағанына біраз болды. Қазір отаның бәрін өзімізде жасайды. 2024–2025 жылдары ішкі сұранысты толық өтемек енді. Мамандардың біліктілігі артып, технология қарыштап дамыған сайын Алматының да трансплантологияның өңірлік орталығы болатындай мүмкіндігі артып бара жатыр.   

2024 жылы Қазақстанда  ішкі органдарды ауыстырған 250 ота жасалыпты. Бұл бір жыл бұрынғымен салыстырғанда едәуір көп. Мысалы, 2023 жылы  осындай 200 операция жасалған.  Олардың көб тірі донор: операцияның 227-сіне туған-туысы донор болса, 23-іне қайтыс болғандардың органы салынған. 

2024 жылы еліміз бойынша кезегін күтіп 4 мыңнан астам адам тіркеуде тұрған. Олардың көбі – бүйрегі ауыстыратындар (3723 мыңға жуық адам) болса,  80-і балалар. Бұдан бөлек, 100 шақты бала бүйрекке, бауырға, жүрекке зәру болып, уақыты үмітпен өтіп жатыр. 

Қазақстандық емханалар да қарап қалмай кәсіби біліктілігін арттыра түскен. Трансплантологияның маңызды орталығы саналатын Алматыда соңғы екі жылда екі бірдей үлкен операция жасалды. Мәселен, 23 жастағы науқасқа 53 жастағы әйелдің жүрегін салған. 2025 жылдың сәуір айында А.Н. Сызғанов атындағы Ұлттық хирургия орталығының мамандары алғаш рет үш бүйректі қатар ауыстырды. Бұл жетістікті  Қасым-Жомарт Тоқаев та жоғары бағалады.

Алматылық емханалар күрделі ота жасап қана қоймай, арасында ағарту жұмыстарына да атсалысады. Жергілікті телеарналар донорлық мәселесін үнемі баяндап, дәрігерлер эфирге шығып, көмек күтіп жатқан науқастардың  үнін қолдан келгенше қоғамға жеткізуге барын салып жүр. Бұдан бөлек республикалық акциялар да болып тұрады, оның ішінде қаладағы барлық ауруханалар қатысатын Донор күні тағы бар. 

Дегенмен, халық барынша құлақтанғанымен, донор болудан бас тартатындар әлі де бар.  Денсаулық сақтау министрлігі сондықтан ақпараттық кампанияны күшейтіп, осы іске дін мен қоғам қайраткерлерін де тартып, eGov арқылы емханалардағы тіркеу жағын да барынша жеңілдетіп-ақ жатыр. 

«2021 жылдан бері мұның бәрі елімізде келісім арқылы іске асып жатқанына қарамастан,  6,5 мың адам ғана қайтыс болғаннан кейін донор болуға келісім берген, бірақ бас тартқандары 90 мыңнан асып түсті. Қоғамда бір қорқыныш, үрей бар, кейбір наным-сенімнің де кесірі тиіп жатыр осыған. Адамның миы өліп, жүрегі тоқтағанда ғана донор болатынын, онда да оны комиссия бақылайтынын кейбір адамдар әлі түсінбей жатыр»,- дейді Шоқан Қаниев.

Жүйе қазір бейімделу сатысынан өтіп жатқанда, Қазақстан оның балама жолдарын да іске асыруға кірісті. Соның бірі - туыстардың донор болуы. Елімізде бүйректің шамамен 85% тірі донордан – туыстарынан, жұбайынан алынады. Бұл уақыт өткізбей, бірден емделіп шығуға мүмкіндік береді. Доноры жоқ пациенттерге оның орнына трансплантация жасайтын мүмкіндік туғанша гемодиализ немесе перитонеальды диализ қойыла тұрады.

Қазір Қазақстанда жеті трансплантация орталығы жұмыс істейді. Оның үшеуі – Астанада, біреуі Алматыда, тағы біреуі Шымкентте, Ақтөбе мен Түркістанда орналасқан. Пациенттер солардың кез келгенін таңдап алып, оны жергілікті емхана арқылы рәсімдей алады. Ауруы асқынса немесе байланыс нөмерін ауыстырып жатса орнынан айырылып қалмас үшін бірден үйлестірушілерге хабарласып, оларға міндетті түрде ескертіп отыруы керек.

«Мыңдаған адамның өміріне араша түсу үшін донорлардың базасын ұлғайтуымыз керек. Ол үшін әр азамат осыған атсалысып, қайтыс болғаннан кейін донор болуға келісім беруі керек. Сіз сөйтіп біреуді құтқарып қалып, науқастың өмірін ұзартуға атсалысасыз»,- деп толықтырды Шоқан Қаниев.